Namık Kemal’in 150 sene önce sürgün yıllarında Ziya Paşa ile birlikte Avrupa’da çıkardıkları gazete “Hürriyet”, Türkiye’de ilk kez VakıfBank Kültür Yayınları tarafından yayımlanıyor.

Türkiye’de ilk kez VakıfBank Kültür Yayınları tarafından İki cilt halinde yayımlanarak okurun karşısına çıkan “Sürgünde Muhalefet: Namık Kemal'in Hürriyet Gazetesi” ile modernleşme tarihimize eşsiz notlar düşülüyor. Kitaplar, 1860’ların sonunda dönemin aydınlarını etkilemekle kalmayıp, naif Anadolu insanının da fikirlerine yön veren gazetenin 100 sayılık tüm koleksiyonunu içeriyor.

Yeni Osmanlılar hareketi, 1860’ların ortalarından itibaren etkin faaliyetler yürüttü. Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Suavi ve Şinasi gibi fikir adamlarının bulunduğu bu harekete göre Tanzimat reformları yeterli bulunmaz; demokratik açılımlar desteklenir, modernleşmenin önemine dikkat çekilirdi. Ancak grubun içinde yer alanlar kendilerini her ne kadar Batı’da ortaya çıkan fikirlerle yoğurmuş olsa da, Batı’yı asla ve asla olduğu gibi kabul etmezdi. Fikir adamlarının ortaya koydukları modernleşme anlayışı İslami düşünce yapısından ayrılmazdı.

VakıfBank Kültür Yayınları’nın (VBKY) iki cilt halinde okurla buluşturduğu “Sürgünde Muhalefet: Namık Kemal'in Hürriyet Gazetesi”nde ise Yeni Osmanlıların görüşlerini detaylıca aktaran gazetenin 100 sayısı yer alıyor.

Avrupa’dan Anadolu’ya kadar yayıldı
Önce Londra, ardından da Cenevre’de basılan “Hürriyet”, 100 sayıya kadar ulaştı. 1868 ve 1869 yıllarında editörlüğü Namık Kemal yaparken, 64. sayıdan itibaren bu görevi Ziya Paşa üstlendi. Gazetede, Avrupa’dan Anadolu’ya kadar yayılan sosyo-politik düşünceler birbiri ardına sıralandı. Yeni Osmanlıların umut ettikleri rejim, beslendikleri kaynaklar sayfalarda enine boyuna anlatıldı. Dönemin hem aydınları hem de Anadolu insanı Yeni Osmanlıların saptamalarını önemser, vurgulananlara kulak verirdi.

VBKY’nin iki cilt halinde yayımladığı kitaplarda, Yeni Osmanlıların fikirleri orijinal gazete sayfalarıyla birlikte okura ulaşıyor. Çalışmayı yayına hazırlayan akademisyen Alp Eren Topal, kitabın girişinde konuyla ilgili şunları söylüyor: “Yeni Osmanlılar 10 seneyi aşan muhalefetlerinde 10 kadar farklı gazete çıkarmış olmalarına rağmen bunların hiçbirisi Hürriyet kadar sürekli, kalıcı ve gür bir sedaya sahip olamadı. Sansürden kurtulmuş olmanın verdiği ferahlıkla, bir gazeteden ziyade siyasi bir bülten olan Hürriyet’in sayfalarından her hafta hem Osmanlı Devleti ve toplumunun kronikleşmiş meselelerini o zamana dek emsali görülmemiş bir dobralıkla masaya yatırıp hem de bu meselelere çözüm üreteceğine inandıkları siyasi programı ilmek ilmek dokudular.”

Sayfa sayısı dörtten sekize yükseliyor
Kitaplarda ayrıca Osmanlıların sosyal yaşamı da sayfalarda kendine yer buluyor. Kemal’in editörlük öyküsünün yanı sıra Avrupa’da basılan gazetenin İstanbul’da ortaya çıkışı tarihi kayıtlar eşliğinde detaylandırılıyor:

“Haftalık olarak yayımlanan Hürriyet’in ilk beş sayısı Reşad Bey’in imzasıyla çıkar ve 6. sayıdan sonra Reşad Bey’in Paris’e gitmesiyle editörlüğü Namık Kemal üstlenir.” 11. sayıya kadar dört sayfa yayımlanan Hürriyet, İstanbul’daki taraftarların maddi ve manevi desteği kaynak gösterilerek sekiz sayfa çıkarılmaya başlandı. Gazetede yer alan ilanlardan anlaşıldığı üzere Hürriyet, İstanbul’a kapalı zarflar içerisinde getirildi…

Olağanüstü bir demokrasi dönemi
Yeni Osmanlılar, Tanzimat Fermanı’nın hakkıyla icrasını istiyorlardı. Onları önceki nesilden esas ayıran husus, İslam’ı referans alarak yalnızca askeri, ekonomik ve idari pratikleri değil; farklı bir siyasi rejimi talep etmeleridir. Gazetede Kemal ve Ali Suavi dört halife dönemini olağanüstü bir demokrasi anlayışı olarak tanımlıyor, etkilenilen Batılı düşünce yapıları hiç çekinmeden eleştiriliyordu. Benimseyecekleri taraflar konusunda seçici davranan Yeni Osmanlılar, İslam’ın kesin yargılarından asla ayrılmıyordu.

Künye
Kitap: Sürgünde Muhalefet: Namık Kemal'in Hürriyet Gazetesi 1-2
Yayınevi: VakıfBank Kültür Yayınları
Sayfa sayısı: Birinci cilt 420, ikinci cilt 272
Özel kutulu ikili set fiyatı: 275 TL